1ـ هدف از گردآوري اين مجموعه، معرفي و تشريح عوامل برخي از مدل‌هاي فرسايش و رسوب بوده ­است كه مي­توان از آنها جهت اندازه­گيري، برآورد و تعيين ميزان فرسايش و رسوب بهره برد.

2ـ مدل‌های معرفی شده در این کتاب، مانند: EPM، PSIAC، MPSIAC، RUSEL، فائو، فورنيه و ... تنها بخشی از مدل‌هایی هستند که محققین عزیز کشور، جهت اندازگیری میزان فرسایش و رسوب در حوزه­های آبخیز از آنها بهره می­برند. بي شك قبل از به كار گيري هريك از مدل‌هاي مذكور؛ مي­بايست با توجه به شرايط و خصوصيات حوزه­هاي آبخيز، نسبت به كاليبره كردن عوامل يا فاكتورهاي هر مدل اقدام نمود.

فهرست مطالب

پيشگفتار. 11

فصل اول. 13

تعريف فرسايش، انواع فرسايش و عوامل توليد رسوب.. 13

مقدمه. 13

1-1- تعریف فرسایش.... 16

1ـ2ـ فرسایش خاک.... 17

1ـ 3- عوامل به وجود آمدن فرسایش خاک.... 19

الف) عوامل اقلیمی.. 19

ب) فرسایش‌پذیری... 20

ج) شیب زمین.. 22

1ـ 4- انواع فرسايش.... 23

1ـ 4- 1- فرسايش زمين شناختي و فرسايش شتابي.. 23

1ـ 4-2- فرسايش بادي... 24

خسارات باد. 24

مكانيسم فرسايش بادي... 24

1ـ 4-3- فرسايش آبي.. 28

1-4-3-1- انواع فرسايش آبي.. 28

1ـ 4-3-1-1- فرسايش پاشماني.. 29

1ـ 4-3-1-2- فرسايش ورقه‌اي... 30

1ـ 4-3-1-3- فرسايش شياري... 32

1ـ 4-3-1-4- فرسايش آبكندي... 34

1ـ 4-3-1-5- خاكورزي فرسايشي.. 36

1ـ 4-3-1-6- زمين لغزه ـ رانش زمين ـ جريان گلي.. 36

1-4-3-1-7- فرسايش كناره‌اي رودخانه ـ آبراهه‌اي... 37

1ـ 4-3-1-8- فرسایش مخروطی.. 38

1ـ 4-3-1-9- فرسایش پاسنگی.. 39

1ـ 5- فرسايش يخچالي و رسوب حاصل از آن.. 40

يخچال‌هاي سرد. 40

يخچال‌هاي معتدل.. 40

اختصاصات رسوبات يخچالي.. 40

چگونگي تشکيل ماسه سنگ‌هاي يخچالي.. 40

توصيف، تعبير و تفسير رسوبات يخچالي.. 41

دوره يخچالي پرتروزوئيک پيشين.. 41

دوره يخچالي پرکامبرين پسين.. 41

دوره يخچالي اردويسين پسين.. 42

دوره يخچالي پرمو - کربونيفر. 42

دوره يخچالي سنوزوئيک پسين.. 42

1ـ 6- فرسايش بادي و رسوب حاصل از آن.. 42

1- برداشت... 42

2- حمل.. 43

3- رسوب‌گذاری... 43

1ـ 7- فرسايش آبی و رسوب حاصل از آن.. 43

فصل دوم. 45

روش‌های مطالعه فرسایش خاک، تعریف مدل و معرفی برخی از مدل‌های برآورد و فرسایش رسوب.. 45

2-1- روش‌های مطالعه فرسایش خاک.... 45

مطالعه ایستا 46

مطالعه پویا 46

2-2- تعریف مدل.. 46

2-3- مدل‌های برآورد فرسایش و رسوب... 47

مدل‌های فیزیکی.. 47

مدل‌های آنالوگ.... 47

مدل‌های رقومی.. 48

مدل‌های با مبنای فیزیکی.. 48

مدل‌های آماری... 48

مدل‌های تجربی.. 48

2-4- مدل‌های کمی برآورد فرسایش خاک.... 48

مدل زینگ.... 49

مدل موس گراو. 49

مدل هادسون.. 50

مدل جهانی فرسایش.... 50

مدل اصلاح شدهی فرمول جهانی فرسایش.... 51

مدل RUSLE یا معادله تجدید نظر شدهی فرمول جهانی فرسایش.... 51

2-5- مدل‌های کمی برآورد رسوب... 53

روش یا مدل فورنیه. 53

روش یا مدل اندرسون.. 53

روش یا مدل داگلاس.... 54

2-6- مدل‌های کمی برآورد فرسایش و رسوب... 54

روش یا مدل فائو (FAO) 54

روش یا مدل پسیاک (PSIAC) 55

روش یا مدل ام پسیاک (MPSIAC) 63

روش یا مدل ایی پی ام (EPM) 65

روش یا مدل هیدروفیزیکی.. 70

روش یا مدل سزيم 137. 73

قابليت‌ها و محدوديت‌هاي روش سزيم 137. 74

الف) قابليت‌ها 74

ب) محدوديت‌ها 75

روش یا مدل کرک بای... 75

روش یا مدل مورگان، مورگان ـ فيني.. 76

معايب روش مورگان، مورگان ـ  فيني.. 77

2-7- بار و منابع رسوب... 79

الف) استفاده از عکس‌های هوائی، تصاویر ماهوارهای و مطالعات موجود. 80

ب) کانی‌های مشخصه. 81

ج) مواد کلوویالی.. 81

الف) عوامل آب و هوائی.. 81

ب) خصوصیات زمین محیطی حوزه آبخیز. 82

ـ مساحت حوزه آبخیز. 82

ـ وضعیت توپوگرافی.. 82

ـ تراکم شبکه آبراهه‌ها 82

ـ خصوصیات خاک و وضعیت پوشش گیاهی.. 82

ـ استفاده از اراضی.. 83

2-8- روش‌های تعیین مقدار رسوب... 83

الف ـ محاسبه فرسایش کل و نسبت تحویل رسوب... 83

ب ـ اندازه‌گیری رسوبات در محل رسوب‌گذاری... 84

ج ـ اندازه‌گیری و ثبت بار معلق... 85

د ـ مدل‌ها یا روش‌های برآورد رسوب... 85

هـ ـ نسبت تحویل رسوب... 86

ـ منبع تولید رسوب... 86

ـ فاصله منابع تولید رسوب از شبکه آبراهه‌ها 86

ـ وضعیت و شرایط شبکه انتقال رسوب... 86

ـ بافت مواد رسوبی.. 87

ـ محل رسوب‌گذاری... 87

ـ خصوصیات حوزه آبخیز. 88

2-9- روش‌ها و مدل‌های برآورد نسبت تحویل رسوب (SDR) 88

الف ـ برآورد SDR بر اساس مساحت حوزه آبخيز. 90

1ـ مدل رنفرو. 91

2ـ مدل وناني.. 91

3ـ مدل سرويس حفاظت خاك آمريكا 91

برآورد SDR براساس نسبت پستي و بلندي به طول حوزه آبخيز. 92

1ـ مدل مانرو رنفرو. 92

2ـ مدل ويليامز و برنت... 92

3ـ مدل روئل.. 93

4ـ مدل سوايف و ليود: 93

5ـ مدل مو و منگ.... 93

برآورد يا محاسبه SDR براساس رابطه منبع و بافت رسوب... 94

1ـ مدل SWAT (Soil-Water-Assessment Tools) 95

2ـ مدل ویلیامز: 96

3ـ مدل متخلر و بوئی.. 97

2-10- بار معلق... 97

2-10-1- نمونه‌برداري از مواد معلق... 98

1ـ نمونه‌بردارهاي نقطه‌اي... 98

2ـ نمونه‌بردارهاي انتگراسيون عمقي.. 98

3ـ نمونه‌برداري لحظهاي... 98

4ـ نمونه‌بردارهاي سري ارتفاعي.. 98

5 ـ اندازه گيري مستمر. 99

6 ـ نمونه‌بردار پمپي.. 99

2-11- بار بستر يا بار كف... 99

2-11-1- محاسبه بار بستر. 100

1ـ تخمين بار بستر به عنوان درصدي از بار معلق... 100

2ـ استفاده از جدول مدوك براي تعيين ميزان بار بستر. 100

3ـ استفاده از فرمول‌هاي تجربي.. 100

ـ فرمول اينيشتين (Einstein) 101

منابع.. 104